๒. พระวิภังค์
ปัญจักขันธา
กองแห่งธรรมชาติทั้งหลายมีห้าประการ
รูปักขันโธ
รูป ๒๘ มีมหาภูตรูป ๔ เป็นต้น เป็นกองอันหนึ่ง
เวทะนากขันโธ
ความเสวยอารมณ์ เป็นสุขและเป็นทุกข์ เป็นโสมนัสและโทมนัส และอุเบกขา เป็นกองอันหนึ่ง
สัญญากขันโธ
ความจำได้หมายรู้ ในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ธัมมารมณ์ อันบังเกิดในจิต เป็นกองอันหนึ่ง
สังขารักขันโธ
เจตสิกธรรม ๕๐ ดวง เป็นเครื่องปรุงแต่งจิตให้คิดอ่านไปต่าง ๆ มีบุญเจตสิกเป็นต้นที่ให้สัตว์บังเกิด เป็นกองอันหนึ่ง
วิญญาณักขันโธ
วิญญาณจิต ๘๙ ดวงโดยสังเขป เป็นเครื่องรู้แจ้งวิเศษมีจักขุวิญญาณเป็นต้น เป็นกองอันหนึ่ง
ตัตถะ กะตะโม รูปักขันโธ
กองแห่งรูปในปัญจขันธ์ทั้งหลายนั้นเป็นอย่างไรบ้าง
ยังกิญจิ รูปัง
รูปอันใดอันหนึ่ง
อะตีตานาคะตะปัจจุปปันนัง
รูปที่เป็นอดีตอันก้าวล่วงไปแล้ว และรูปที่เป็นอนาคตอันยังไม่มาถึง และรูปที่เป็นปัจจุบันอยู่
อัชฌัตตัง วา
เป็นรูปภายในหรือ
พะหิทธา วา
หรือว่าเป็นรูปภายนอก
โอฬาริกัง วา
เป็นรูปอันหยาบหรือ
สุขุมัง วา
หรือว่าเป็นรูปอันละเอียดสุขุม
หีนัง วา
เป็นรูปอันเลวทรามหรือ
ปะณีตัง วา
หรือว่าเป็นรูปอันประณีตบรรจง
ยัง ทูเร วา
เป็นรูปในที่ไกลหรือ
สันติเก วา
หรือว่าเป็นรูปในที่ใกล้
ตะเทกัชฌัง อะภิสัญญูหิตวา
พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงประมวลเข้ายิ่งแล้วซึ่งรูปนั้นเป็นหมวดเดียวกัน
อะภิสังขิปิตวา
พระผู้มีพระภาคเจ้า ย่นย่อเข้ายิ่งแล้ว
อะยัง วุจจะติ รูปักขันโธ
กองแห่งรูปธรรมอันนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงตรัสว่าเป็นรูปขันธ์แล