๔. พระปุคคะละปัญญัตติ
ฉะ ปัญญัตติโย
ธรรมชาติทั้งหลาย ๖ อันบัณฑิตพึ่งแต่งตั้งบัญญัติไว้
ขันธะปัญญัตติ
กองแห่งรูปและนามเป็นธรรมชาติ อันบัณฑิตพึ่งแต่งตั้งบัญญัติไว้
อายะตะนะบัญญัตติ
บ่อเกิดแห่งตัณหา คือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ อันบัณฑิต พึงแต่งตั้งบัญญัติไว้
ธาตุปัญญัตติ
ธาตุทั้ง ๔ คือ ดิน น้ำ ไฟ ลม เป็นธรรมชาติอันบัณฑิต พึงแต่งตั้งบัญญัติไว้
สัจจะปัญญัตติ
ของจริงอย่างประเสริฐ คือ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค เป็นธรรมชาติอันบัณฑิตพึ่งแต่งตั้งบัญญัติไว้
อินทรียะปัญญัตติ
อินทรีย์ ๒๒ เป็นธรรมชาติอันบัณฑิตพึ่งแต่งตั้งบัญญัติไว้
ปุคคะละปัญญัตติ
บุคคลที่เป็นธรรมชาติอันบัณฑิตพึ่งแต่งตั้งบัญญัติไว้
กิตตาวะตา ปุคคะลานัง
แห่งบุคคลทั้งหลายนี่มีที่จำพวกเชียวหนอ
ปุคคะละปัญญัตติ
บุคคลที่เป็นธรรมชาติอันบัณฑิตพึ่งแต่งตั้งบัญญัติไว้
สะมะยะวิมุตโต
พระอริยบุคคล ผู้มีจิตพ้นวิเศษเป็นสมัยอยู่ มีพระโสดาบันเป็นต้น
อะสะมะยะวิมุตโต
พระอริยบุคคล ผู้มีจิตพ้นวิเศษไม่มีสมัย มีพระอรหันต์เป็นต้น
กุปปะธัมโม
ฌานที่เป็นเครื่องฆ่ากิเลส อันบุคคลได้แล้ว ย่อมกำเริบสูญไป
อะกุปปะธัมโม
ฌานที่เป็นเครื่องเผากิเลส อันบุคคลได้แล้ว ย่อมไม่กำเริบ
ปะริหานะธัมโม
ฌานที่เป็นเครื่องฆ่ากิเลส อันบุคคลได้สูงขึ้นไปแล้ว ย่อมเสื่อมถอยลง
อะปะริหานะธัมโม
ฌานที่เป็นเครื่องฆ่ากิเลส อันบุคคลได้สูงขึ้นไปแล้ว ย่อมไม่เสื่อมถอย
เจตะนาภัพโพ
ฌานที่เป็นเครื่องฆ่ากิเลส อันบุคคลได้แล้ว ไม่สามารถที่จะรักษาไว้ในสันดาน
อะนุรักขะนาภัพโพ
ฌานที่เป็นเครื่องฆ่ากิเลส อันบุคคลได้แล้ว ก็ตามรักษาไว้ในสันดาน
ปุถุชชะโน
บุคคลที่มีอาสะวะเครื่องย้อมใจ อันหนาแน่นในสันดาน
โคตะระภู
บุคคลผู้เจริญในพระกรรมฐานตลอดขึ้นไปถึงโคตรภู
ภะยูปะระโต
บุคคลผู้เป็นปุถุชน ย่อมมีความกลัวเป็นเบื้องหน้า
อะภะยูปะระโต
พระขีณาสะวะ บุคคลผู้มีความกลัวอันสิ้นแล้ว
ภัพพาคะมะโน
บุคคลผู้มีวาสนาอันแรงกล้า สามารถจะได้มรรคและผลในชาตินั้น
อะภัพพาคะมะโน
บุคคลผู้มีวาสนาอันน้อย ไม่สามารถจะได้มรรคผลในชาตินั้น
นิยะโต
บุคคลผู้กระทำซึ่งปัญจอนันตริยกรรม มีปิตุฆาตเป็นต้นตายแล้วไปตกนรกเป็นแน่
อะนิยะโต
บุคคลผู้มีคติปฏิสนธิไม่เที่ยง ย่อมเป็นไปตามยถากรรม
ปะฏิปันนะโก
บุคคลผู้ปฏิบัติมั่นเหมาะในพระกรรมฐาน เพื่อจะได้พระอริยมรรค
ผะเลฏฐิโต
บุคคลผู้ตั้งอยู่ในพระอริยผล มีพระโสดาปัตติผลเป็นต้นตามลำดับ
อะระหา
บุคคลผู้ตั้งอยู่ในพระอรหัตตผล เป็นผู้ควรแล้ว เป็นผู้ไกลแล้วจากกิเลส
อะระหัตตายะ ปะฏิปันโน
บุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อจะให้ถึงพระอรหัตตผล เป็นผู้ควรแล้วเป็นผู้ไกลแล้วจากกิเลส